Depresja u osób starszych
Depresja starcza dotyczy większości osób starszych. Jest to poważny problem społeczny, który w toku innych spraw często pomijamy. Osoby powyżej 65 roku życia, którzy cierpią na depresję, z reguły pozostają niezauważalne – ich bliscy, często zajęci swoimi sprawami, nie reagują na pierwsze symptomy choroby. Brak zainteresowania ze strony rodziny, poczucie samotności czy odrzucenia potęgują stan depresyjny i mogą przyczynić się do zaostrzenia przebiegu innych schorzeń, na które cierpią osoby starsze.
Objawy depresji w wieku podeszłym są często mylone z naturalnym spadkiem zdolności poznawczych i zanikiem sił fizycznych u osób starszych. Mogą dotyczyć zarówno sfery psychicznej, jak i fizycznej człowieka, przez co łatwo wziąć je za przejaw choroby somatycznej.
Do typowych objawów depresji starczej należą:
- zaburzenia nastroju: smutek, przygnębienie, niepokój, lęk
- bezsenność lub zaburzenia rytmu snu (np. bardzo wczesne budzenie się rano, sypianie w ciągu dnia)
- apatia, otępienie, brak zainteresowań, trudności z podejmowaniem decyzji
- spowolnienie psychoruchowe – wolne poruszanie się, osowiałość, chroniczne zmęczenie, cicha mowa, które zwykle odczytuje się jako oznaki słabnięcia organizmu
- problemy z pamięcią i koncentracją – łatwo pomylić je z demencją starczą, tymczasem chory może mieć całkowicie sprawny umysł, a wymienione objawy mogą być jedynie skutkiem złej kondycji psychicznej;
- bóle różnego pochodzenia – często odczytuje się je jako symptomy rozwijających się chorób somatycznych, np. reumatyzmu, problemów z układem pokarmowym, nerwowym czy układem krążenia; mogą to być jednak oznaki depresji przejawiające się w postaci fizycznego bólu
- drażliwość, skłonność do narzekania, hipochondrii – za podobnymi skargami może kryć się pragnienie kontaktu, domaganie się uwagi, troski ze strony najbliższych.
Jakie są najczęstsze czynniki psychologiczne, które przyczyniają się w znacznym stopniu do depresji u osób starszych?
- związane z nagłą i nieoczekiwaną utratą bliskich osób (śmierć kogoś z rodziny)
- związane z pogorszeniem warunków materialno-bytowych
- związane z diagnozą procesu chorobowego i lęku przed nim a także związane z niepełnosprawnością, niesamodzielnością, zależnością od innych, poczuciem bycia ciężarem dla rodziny
- związane ze zmianą miejsca zamieszkania, pobytem w zakładzie opiekuńczym lub hospitalizacją
- związane z samotnością, utratą bliskich znajomych (ich śmiercią), doświadczaniem chorób bliskich osób (rówieśników pacjenta), słabymi kontaktami z rodziną (kontakty zerwane, kontakty powierzchowne, w dodatku rodzina podopiecznego mieszka daleko)
- związane z izolacją społeczną – często Podopieczny ze względu na pogorszony stan zdrowia nie jest w stanie prowadzić aktywnego trybu życia
- związane z poczuciem zagrożenia cenionych wartości – materialnych bądź zdrowotnych
- związane z lękiem przed umieraniem, bólem, śmiercią
- związane z nasilaniem się niektórych cech osobowości
- związane z ograniczeniami w wyniku starości i chorób
- związane z deprywacją potrzeb psychicznych – niezależności, poszanowania, godności, szacunku, miłości, rozwoju, bezpieczeństwa
- związane z konfliktami rodzinnymi – przemocą wobec osób starszych, nieliczeniem się z nimi, przymuszaniem do określonych czynności, nadużyciami
- związane z brakiem zajęć, bezczynnością, izolacją, poczuciem bezsensowności życia
- związane z ujemnych bilansem życiowym (niepogodzeniem z pewnymi faktami życiowymi, powracaniem do niezrealizowanych zadań, potrzeb, marzeń, niedokończonych spraw, z poczuciem winy za pewne zdarzenia oraz poczuciem niewywiązania się z pełnionych ról społecznych (np. rodzicielskich).
Pamiętajmy, że aktywne włączanie osoby starszej do pełnienia obowiązków domowych aktywizuje seniora oraz poprawia jego nastrój. Dostosujmy jego aktualny stan zdrowia do wykonywanych czynności, sprawmy, aby czuł się on potrzebny w środowisku domowym. Poczucie pomocy znacznie poprawi jego samopoczucie oraz będzie dodatkową stymulacją funkcji poznawczych.