W dzisiejszej lekcji prezentujemy słownictwo dotyczące państwa, jako jednostki społecznej, oraz podstawowe słowa dotyczące władzy i jej sprawowania.

der Staat /dea sztat/ – państwo

ein demokratischer Staat /ajn demokratiszer sztat/  – państwo demokratyczne

der Rechtsstaat /dea reśtssztat/ –  państwo prawa

das Staatsgebiet /das sztatsgebit/ – terytorium prawa

staatlich /sztatliś/ – państwowy

das Land /das land/ – kraj

der Bezirk /dea becirk/ – rejon/okręg

die Wojewodschaft /di wojewodszaft/ – województwo (w Polsce)

der Kreis /dea krajs/ – powiat (w Polsce)

die Gemeinde /di gemajnde/ – gmina

die Demokratie /di demokrati/ – demokracja

föderal /fyderal/ – federalny/związkowy

konservativ /konzerwatiw/ – konserwatywny

liberal /liberal/ – liberalny

die Nation /di nacjon/ – naród

die Bevölkerung /di bewylkerung/ – ludność

der Bürger /dea byrgea/ – obywatel

die Bürgerin /di byrgerin/ – obywatelka

der Staatsbürger /dea sztatsbyrgea/ – obywatel państwa

der Staatsangehörigkeit /dea sztatsangehyriśkajt/ – przynależność państwowa

die Staatsbürgerschaft erhalten /di sztatsbyrgerszaft erhalten/ – uzyskać obywatelstwo

die polnische Staatsbürgerschaft haben /di polnysze sztatsbyrgerszaft haben/ – mieć polskie obywatelstwo

eine doppelte Staatsbürgerschaft haben /ajne dopelte sztatsbyrgerszaft haben/ – mieć podwójne obywatelstwo

die Gleichheit vor dem Gesetz /di glajśhajt voa dejm gezec/ – równość wobec prawa

die Unabhängigkeit /di unabhengiśkajt/ – niepodległość

die Selbstbestimmung /di zelbstbesztymung/ – samostanowienie

die Nationalität /di nacjonalitet/  – narodowość

die Bürgerschaft /di byrgerszaft/ – narodowość

die Heimat /di hajmat/ – ojczyzna

die Muttersprache /di muteaszprahe/ – język ojczysty

die Staatssymbole /di sztatszymbole/ – symbole państwowe

das Staatswappen /das sztatwapen/ – godło/herb państwa

die Nationalhymne /di nacjonalhymne/ – hymn państwowy

die Verfassung der Republik Polen /di feafasung dea republik polen/ – Konstytucja RP

der Ombudsmann /dea ombudsman/ – Rzecznik Praw Obywatelskich

das Verfassungstribunal /das feafasungstribunal/ – Trybunał Konstytucyjny

Oberster Gerichtshof /obeastea geriśtshof/ – Sąd Najwyższy

der Staatsapparat /dea sztatsaparat/ – aparat państwowy

der Staatsoberhaupt /dea sztatsobeahaupt/ – głowa państwa

den Staat repräsentieren /dejn sztat reprezentiren/ – reprezentować państwo

der  Präsident (der Repubik Polen) /dea prezident (dea republik polen)/ – Prezydent (RP)

die Amtszeit /di amtscajt/ – kadencja

die Amtszeit des Präsident /di amtscajt des prezident/ – kadencja prezydenta

das Vetorecht /das wetoreśt/ – prawo weta

gegen ein Gesetz sein Veto einlegen /gejgen ajn gezec zajn weto ajnlegen/ – zgłosić swoje weto wobec ustawy

der Staatschef /dea sztatsszef/ – szef państwa

der Premierminister /dea premieaminister/ – premier

Ministerpräsident der Republik Polen /ministerprezident dea republik polen/ – premier RP

der Regierungschef /dea regirungsszef/ – szef rządu

die Regierung /di regirung/ – rząd

die Regierung bilden /di regirung bylden/ – tworzyć rząd

eine Regierung führen /ajne regirung fyren/ – kierować rządem

ein Land regieren /ajn land regiren/ – rządzić krajem

präsidiale Regierungsform /prezidiale regirungsform/ – prezydencka forma rządów

parlamentarische Regierungsform /parlamentarisze regirungsform/ – parlamentarna forma rządów

die Minister ernennen /di minister eanenen/ – mianować ministrów

die Richtlinien der Politik bestimmen /di riśtlinien dea politik besztymen/ – określić kierunki polityki

die Regierungskrise /di regirungskrize/ – kryzys rządowy

abdanken /abdanken/ – podać się do dymisji

zurücktreten /curyktreten/ – ustąpić

der Rücktritt des Regierungschefs /dea ryktrit des regirungsszefs/ –  ustąpienie szefa rządu

zum Rücktritt zwingen /cum ryktrit cfingen/ – zmusić do ustąpienia

der Haushalt /dea haushalt/ – budżet

den Haushalt vorstellen /dejn haushalt foasztelen/ – przedstawić budżet

auf das laufende Jahr /auf das laufende jar/ – na rok bieżący

auf das kommende Jahr /auf das komende jar/ – na przyszły rok

der Stadtrat /dea sztadrat/ – rada miasta

der Gemeinderat /dea gemajnderat/ – rada gminy

die Gewaltenteilung /di gewaltentajlung/ – podział władzy

die gesetzgebende Gewalt /di gezecgebende gewalt/ – władza ustawodawcza

die Legislative /di legislatiwe/ – władza ustawodawcza

die ausführende Gewalt /di ausfyrende gewalt/ – władza wykonawcza

die Exekutive /di egzekutiwe/ – władza wykonawcza

die richterliche Gewalt /di riśtealisie gewalt/ – władza sądownicza

die Jurisdiktion /di jurisdikcjon/ – władza sądownicza

die Behörde /di behyrde/ – władza, urząd

die zuständige Behörde /di cusztendige behyrde/ – właściwy urząd

das Rathaus /das rathaus/ – ratusz

der Bürgermeister /dea byrgeamajster/ – burmistrz

ein Amt antreten /ajn amt antreten/ – objąć funkcję/urząd

amtieren /amtiren/ – urzędować

ein Amt niederlegen /ajn amt nidealejgen/ – złożyć urząd